Eylül 2025 ayında TÜİK yıllık TÜFE oranı önceki aya göre az artışla 33,29 oldu. Bunun bir nedeni mevsimsel geçiş, bir nedeni de enflasyonun kronikleşme eğiliminde olmasıdır.
İTO 2 yıllık geçinme endeksi daha yüksek yüzde 40,75 oldu.
TÜİK 12 aylık ortalama TÜFE oranı, 38,36 oldu. Yasal olarak Ekim ayındaki kira artışı bu oranda, yüzde 38,36 olarak yapılacaktır.
TÜFE’de en yüksek artış eğitimde oldu.
Yıllık bazda Fiyat artışı;
- Vakıf Üniversitelerinde, yüzde 80,81,
- Özel ilk öğretimde, yüzde 56,52,
- Özel Liselerde, yüzde 55,17 oranında oldu.
Eğitimde maliyet artışının diğer sektörlere göre daha yüksek olması mümkün değildir. Özel eğitimde fiyatların bu kadar yüksek artışının çeşitli nedenleri vardır;
1. Anayasaya göre vakıf Üniversiteleri kar amacı gütmeyen vakıflar tarafından kurulur. Anayasaya bu maddeyi darbecilerle anlaşarak İhsan Doğramacı soktu. Amacı Üniversite kurmaktı. Ama vakıf adına köşk yaptı kendi oturdu. Devlet arazisine villalar yaptı, o zamanki üst düzey siyasiler ve herkese verdi veya sattı. Bu günkü holdingi kurdu.
Nasıl oluyor da vakıflar ve kar amacı olmayan vakıf üniversiteleri satılıyor? Aslında satılan vakıf yönetim kurulu üyeliğidir. Yasal boşluk var ve bu nedenle hülle yapılıyor. Vakıf yönetim kurulu değişiyor.
2. Devlet Üniversitesini kazanamayanlar, paralı üniversitede yaklaşık istedikleri bölüme girebiliyor.
3. Özel ilk öğretim ve liseye talep var, çünkü Milli Eğitim herkesi imam-hatibe zorluyor. Ayrıca genelde devlet okullarında eğitim kalitesi düşüktür. Devlette daha kaliteli eğitim veren Anadolu liseleri gibi liselerin kontenjanı sınırlıdır.
4. Eğitim kurumları patronları bu fırsatları kâra çeviriyor.
Bu nedenle eğitimde fırsat eşitliği yoktur. Sonuçta Türkiye’de sosyal kastlaşma oluyor. Beşeri sermaye yaratamıyoruz.
Enflasyon kronikleşme eğilimindedir.
Türkiye’de yeni siyasi sorunlar yaşamazsak, yeni bir kur şoku yaşamazsak, enflasyon beş -on puan daha düşer. Ama yüzde 20 dolayında kronikleşir.
Türkiye’de 1970’lerden 2000’lerin başına kadar çift haneli enflasyon kronikleşmişti.
2003 yılından bugüne birkaç yıl TÜFE yüzde 10 altına düştü ve fakat 2021 kur şoku ve TL krizine kadar yüzde 10 seviyesinde kronikleşti.
Bugün yapısal sorunlar ve bütçe sorunları daha yüksektir.
- Ekonomik Güven düşüktür, enflasyon beklentileri yüksektir.
- Üretim ithalata bağımlıdır, ithal girdi payı yüksektir.
- Yabancı yatırım sermayesi girmiyor, yerli sermaye yurt dışına çıkıyor, döviz darboğazı ve dış borç temerrüt riski yüksektir,
- Bütçe açıkları arttı ve siyasi popülizm devam ettikçe de artacaktır.
Hükümetin yapısal sorunlara teknik olarak bir çözüm programı yoktur. Bu nedenle enflasyon yüzde 20 ve üstünde kronikleşir
